2 września 1988, Pożar 49er w Smartsville

Tragedia nocy spopieliła niemal wszystkie domy w okolicy. Ogień wtargnął w zakamarki dzielnicy, jak barbarzyński najeźdźca. Nie znał litości. Nie potrzeba było mu otwartych ran. Przestrzeń nasyciła się czerwienią i bez tego. Jego jasne, jaskrawo-krwiste macki gasiły sztuczne światła cywilizacji. W piekielnym rozruchu plądrował bez opamiętania. Dziko i gęsto. Obok wycia syren i twarzy przerażonych. Na przekór żywo zaangażowanym grupom strażackim. Nie tracił na sile. Po bruku niosły się tylko niewyraźne krzyki dorosłych i gardłowe kwilenie pozostawionego w pułapce dziecka, wymęczonego przez godzinny płacz. Lament przerażenia nachodził dźwiękiem na wrogi trzask palonego drewna, kiedy inni z równą bezsilnością tracili głowę.

Pożar zamykał drogę rozsądkowi. Łapał ofiary między pręta gorących buchów, jak w klatkę paniki. Histerii przy tym nie brakowało. Ludzie biegli na oślep, tłumnie, bezmyślnie. Pruli do przodu, jak bydło. W szaleńczej próbie przetrwania. Zastraszeni gorączką nocy i zezwierzęceni. Pchali łokcie między żebra, oczy i nogi, zadeptywali w strachu własne człowieczeństwo.

A potem ucichło.

Nikt już nic nie mówił, był tylko ból (po stracie). Szczęśliwie dla mnie, nie w moim domu, choć o Pożarze 49er mówiło się u nas jeszcze długo po tym, jak runęły mury. Mówią też, że od tego czasu płonę. Płonę wewnętrznie. Płonę żywo, jakbym raz jeszcze próbował zbliżyć się do ognia. Tym razem na głębokość duszy.

20 lipca 2004, Smartsville

Przybyli do miasta przypadkiem, przejazdem, tuż po śmierci 40. prezydenta Stanów Zjednoczonych. Słyszałem o nich często. Niejednokrotnie poza domem: w kościele i na podwórku. Właściwie za każdym razem, gdy idąc z tym najbardziej amerykańskim chłopcem, konspiracyjnym szeptem wymieniali jego nazwisko. Mówiono, że jest kimś ważnym. Że jego ojciec, wysokiego stopnia wojskowy, znał samego Ronalda Reagana.

Kiedyś go spotkałem — najbardziej amerykańskiego ojca — wszedł dostojnie do wnętrza rodzinnego domu, rozsiewając wokół siebie atmosferę absolutnego posłuszeństwa. Nie chciałem sprawiać przykrości ojcu i gdy enty raz pouczał mnie, czego nie należy przy nim robić, zapamiętałem. Zapamiętałem też wszystkie te dni, które spędziłem z jego synem, pokazując mu zakamarki Smartsville. Ale nie oszukujmy się... byłem zbyt butnym nastolatkiem, by wyciągnąć z tego więcej. Wiem tylko, że nie od początku mu ufałem. Myślałem, że będzie zarozumiały (i był, ale nie wtedy), jak Ci wszyscy, których niegdyś widziałem — „wielobogaccy”, którzy korzystali z zawodu i maestrii ojca, szczycąc się ich reputacją i pieniędzmi. Pomyliłem się.

Lubił Smartville i lubił tutejszych ludzi. Był nienajgorszy.

Czułem przy nim, że ten jeden raz nie zaszkodzi mi zaprzyjaźnić się z przejezdnym. Wydaje mi się, że to wtedy właśnie pierwszy raz zakiełkowała we mnie chęć dołączenia do wojska. Pomimo braku mundurowych w domu Whitlocków i mało wybitnych korzeni rodzinnych, ja też chciałem być najbardziej amerykańskim ze wszystkich.

3 marca 2005, Smartsville

W tamtym czasie myślałem, że jedną z zalet niedostosowania się do modelu rodziny Witakerów jest swoboda wymyślania samego siebie na nowo. Mogłem robić to otwarcie — byli zbyt stereotypowi, by móc pomieścić w tym wizerunku mnie. Z drugiej strony we mnie charakter i dobroć rosły zbyt szybko, by móc je zignorować całkiem, więc podświadomie szukałem drogi do ich odpowiedniego eksponowania. Nie od początku mi to wychodziło. Kiedy oni uchodzili za porządnych i czystych, mnie przypisywano rolę zabarwieńca. Byli biali jak łza, a ja narwaniem i temperamentem wyrównywałem obraz do szarości. W rzeczywistości, im lepiej poznawałem życie, tym lepiej rozumiałem, że to, co kiedyś nazywałem upragnioną wolnością, miało niewiele z tym wspólnego. To raczej konieczność. Bywały momenty, w których łagodne działania wobec sąsiadów, jakie wymuszała pacyfistyczna doktryna rodziny, nie wystarczały. Świat stawał okoniem, nakazując społeczny i kulturowy gwałt. To w takich chwilach do głosu dochodziłem prawdziwie gniewny ja. Jeśli nie w obronie swoich, to w obronie czyich miałem się odzywać?

— Ja już nie wiem co z nim zrobić. W jego wieku nawet przez myśl mi nie przeszło, żeby rzucać się na starszych chłopców — utyskiwał — czytałem wszystkie książki specjalistyczne, nie mogąc doczekać się nauk w szkole zegarmistrzowskiej.

Słuchając ich przez szczeble poręczy nigdy nie widziałem jego twarzy. Za to miałem przeczucie, że to, co bym na niej zobaczył, nie spodobałoby mi się ani trochę. Co nie umniejszało próbom prześledzenia sytuacji. Co jakiś czas z półpiętra migotała postać matki, nerwowo poruszającej się między kątami salonu. Stuk-stuk… stuk… obcas dźwięczał nieregularnie o drewnianą nawierzchnię, a ona niknęła za ramą drzwi z jednej strony, by w parę sekund później pojawić się z drugiej. Ojciec stawał w progu dopiero przy wyjściu.

— Nie jest Tobą. Nie dzieli z Tobą pasji (Matka zawsze mnie broniła).

— Powinien.

Rozczarowanie ojca było najgorsze. Będąc już prawie dojrzałym mężczyzną i rozumiejąc już większość uczuć, wiedziałem, że broniąc imienia rodziców, opieram się na synowskiej miłości do nich. To, czego nie byłem w stanie pojąć, to jego niezadowolenia i moich własnych doznań tuż po. Każdorazowego ukłucia w sercu, gdy z obitą buzią, siedząc w ukryciu na półpiętrze schodów, wysłuchiwałem rodzicielskich rozmów. Dopiero później ująłem całość w słowo. Porażka.

16 czerwca 2005, Smartville

— Przykro patrzeć jak biorą ludzi na litość po pogrzebie Chloe — psioczyła po cichu — to już miesiąc, a oni wciąż nie naprawili mi tej tarczy...

Stojąc za tą iście gadatliwą kobietą podczas mszy świętej, trudno było jej nie słyszeć. Wydawałoby się, że w kościele żałoba ma znaczenie, ale widocznie godzina śmierci wciąż nie wygrywała z godziną na zegarku. Zresztą w Smartsville wierzono, że religia uwrażliwia ludzi, a głębia to wyłącznie przywilej dla pobożnych, z czym nie dyskutowano. W efekcie, im bliżej Boga stałem, tym bardziej wydawało mi się, że głębia to w rzeczywistości przepaść dla obłudników. Nie miałem im niczego za złe. I liczyłem na to, że oni nie mają za złe mi, kiedy postępowałem w wierze z samym sobą. Idea zgody na cudze działanie trwała tak długo, jak długo trwał pozór obyczajności, a że ten z reguły umykał innym zawczasu, i ja czułem się do tego uprawniony.

— W niektórych kręgach plotkowanie uchodzi za zryw desperata, Pani Henriksen. Jeśli chce Pani uwagi, charyzma sprawdza się znacznie bardziej.

Podpowiedziałbym coś więcej, ale… przekażmy sobie znak pokoju, zalecał pastor.

9 grudnia 2006, Lake Wildwood

Ja wiem, że był czas, w którym wierzyłem (i powinienem wierzyć) tylko ojcu. Ale tamten to był czas, w którym dorastałem i stojąc po kolana w lodowatej wodzie, zastanawiałem się… czy jeśli nalew rodzicielskich pragnień się nie ruszy, lub nie ruszę się w nim ja, nie zastygnę w pozie, w której zamarzł lód? I czy koniec poruszenia nie będzie oznaczał dla mnie początku obojętności? Paraliż ciała mógłbym jeszcze przeżyć, paraliż duszy, jako wynikowa niespełnionych celów, rodził we mnie lęk.

— Wyjeżdżam — oznajmiłem w tydzień później, odrzucając zegarmistrzowski fach. W dalszych latach wojsko pozbawiło mnie wszelkich obaw. Dumy i ambicji na tym polu już nigdy mi nie zabrakło.

14 lipca 2009, ośrodek szkoleniowy Sheppard AFB

Tę historię powtórzono jeszcze kilkukrotnie tego samego dnia. I kolejną setkę razy później, w następnych poborach. Nie było wątpliwości co do tego, że prowadzący samolotem pilot wykazał się brawurą. Wieść o ponadprogramowo wykonanym korkociągu, wyprowadzonym zaledwie 20 metrów nad ziemią, rozniosła się po ośrodku szkoleniowym momentalnie. W tempie prawidłowym dla lotników. — Ale kto? — pytali, wypadając na dziedziniec — Kto kierował?

Wedle plotek prędkość przeciągnięcia osiągnął na zakręcie. Odrywająca się od płatu struga opływu wprowadziła w drganie. Trzepot skrzydeł nastąpił wraz z pierwszym oporem powietrza. Co jest dalej, wiedzą wszyscy. Zaostrzona linia lotu w pozakrytycznym kącie natarcia odebrała sterowność, wprowadzając w autorotację. Przechylenie skrzydła w stronę samolotu z jednej, a unoszenie z drugiej, wiązało się z asymetrią sił nośnych. Drążek nie reagował na ruch. Miał tylko chwilę na stosowną reakcję, dosłownie ułamki czasu dzieliły go od śmiercionośnej utraty wysokości. Wyprowadzając ster kierunku w stronę przeciwległą rotacji, liczył na jej zahamowanie. W dalszej perspektywie należało przywrócić błyskawicznie opływ powietrza. Drążek, oddany od siebie, z niemal jednoczesnym szarpnięciem gazu, zapewnił przyrost ciągu śmigła. Gdyby w tym samym momencie nie wyprowadził kierunku steru z pozycji nurka, podnosząc nos samolotu ku górze, zaorałby o ziemię w sekundę później. — Jamie Whitlock Tylko on jest tak szalony!

— Niewiarygodne! — krzyczał nerwowo kapitan według jednej z wersji plotek, głoszących o tym, jak zareagowało na manewr dowództwo — i ty naprawdę jesteś podporucznikiem?! Nie raz uratujesz lotników przed rozbiciem. Szczęście mieć cię w ekipie, Whitlock!

Tego dnia Sheppard AFB zdobyło bohatera opowiastek.

— Niewiarygodne! — krzyczał nerwowo kapitan, stojąc przede mną w gabinecie — i Ty śmiesz nazwać się podporucznikiem?! Tylko zdolności uratowały cię przed rozbiciem. Masz szczęście, Whitlock, że Jameson świadczy za ciebie pełną ręką!

Tego dnia wysłano mnie do Vance AFB.

12 kwietnia 2022, ośrodek szkoleniowy Vance AFB

— Nie neguje twoich metod szkolenia, kapitanie, większość kadetów osiąga wyniki ponadprzeciętnie dobre, ale... czy to nie ten moment w którym powinieneś im odpuścić? Od miesięcy katujesz ich treningami. Im lepiej im idzie, tym gorzej ich traktujesz. W którymś momencie powiedzą: Dość!

Pułkownik nie był zadowolony, ja również. Jedyny milczący i obojętny na sytuację pozostawał Armie. Stał obok nas z założonymi na piersi rękoma. W oczekiwaniu na skończoną dyskusję.

— Jeśli nie potrafią przyjąć rozkazu teraz, nie są gotowi zrobić tego na misji. Tam nie ma miejsca na dość wysiłku, czy dość mobilizacji. Albo działasz bez zatrzymania, albo wcale.

Chwila konsternacji z jego strony, zmarszczone w zastanowieniu brwi. Zabrakło tylko zgody. — Mimo wszystko, odpuść im.

Wiedziałem, że dalsza dyskusja z nim jest zbyteczna.

— Tak jest, pułkowniku! — zasalutowałem. A on odszedł.

— Zmieniłeś się. — po takim początku z ust Armiego można było spodziewać się wszystkiego — Kiedyś miałeś w sobie mniej pokory.

— Kiedyś miałem z kim konkurować, Armie. Teraz pracuję na siebie.

Lata zajęło mi zrozumienie, czym wygrywa się awanse. Charyzmy i estymy przy tym nie straciłem, za to nauczyłem się dozować cechy zwierzchnie. Dalszy rok posługi wojskowej w pełnej zgodzie z dowództwem miał w przyszłości zapewnić mi majorską rangę. Póki co jednak, w przerwie od bycia etnocentrycznym postrachem młodych mundurowych, skupiłem się na komendzie pułkownika. Wciąż nie potrafiłem obniżyć kadetom standardów, ale mogłem chociaż postarać się o większy komfort psychiczny niektórych z nich. Pierwszy ku doświadczeniu żołnierskiego „odpustu” stał On. Jeśli przemógłbym się, pobłażając Jemu, zrobiłbym to z każdym innym.

Wyciosany z kruszywa spokoju, zdawał się budować siebie na fundamencie twardszym od betonu. To w jak nieinwazyjny sposób przyjmował kolejne cięgi, sprawiało, że przez resztę czasu — w której nie myślałem o tym, jak bardzo go nie znoszę — pozwalałem sobie na cichy podziw dla jego uporu i niejednokrotnie wyrażonej pasji. Opanowanie, jakie w sobie nosił, dla absurdu sceny, roznosiło moje pokłady cierpliwości w pył. Nie potrafiłem mu odpuścić. Wtedy nie wiedziałem jeszcze, dlaczego.

— Dobra robota, Kadecie — przechodząc obok umęczonego zaprawą mężczyzny, dotknąłem jego ramienia po raz pierwszy. Rozgrzane od wysiłku, zdawało się nieść ciepło dalej, niż na szerokość przytkniętej do munduru dłoni. W nagłej chęci poznania reakcji, spojrzałem na niego. Dopiero z chwilą, gdy nasze oczy się spotkały, zrozumiałem.

We własnej determinacji i uporczywości, za bardzo przypominał mnie.

9 kwietnia 2023, misja w Iraku

Praca kół zębatych, eksploatowanych przez ciągły ruch, trwała nieprzerwanie w czasie i od lat wyrażała swoją bezwiedną żywotność w jakże głośny, bezkompromisowy sposób. Odkąd w 1885 odbudowano katedrę, dźwięk ścierających się ze sobą mechanizmów, odbijający się echem od kamiennych ścian, nigdy nie został wstrzymany. Ani jedna siła pobożnych pragnień nie była w stanie zatrzymać kliku ciężkiego, metalowego wahadła, a niespokojne chrobotanie wyszczerbionych do granic możliwości zębatek systematycznie przyprawiało młodych wierzących o ciarki na plecach. Tego akurat byłem pewny. Naturalnie idącym z tego wnioskiem było to, że wieża zegarowa w bliskim kontakcie z zespołami elementów nie sprzyjała religii, za to sprawdzała się idealnie na żołnierską skrytkę. Odstraszała mechaniczną aktywnością większość parafian, a więc przyciągała tych, którzy potrzebowali spokoju ze strony ludzkiej. Byłbym głupcem, gdybym tego nie wykorzystał. 

Stojąc w cieniu pod tarczą zegarową na górnym segmencie budynku — również na najwyższym, jaki oferowała wieża — wsłuchiwałem się w charakterystyczne, przykro-metaliczne działanie osi, miarowy rytm własnego serca i równie przewidywalne bicie podstarzałego wahadła. Dokładnie czterdzieści sześć uderzeń na minutę i dwa łyki whisky w trakcie — tak rysowały się statystyki laodycejskiej postawy. Ostatnie z wymienionych działań ponadprogramowe, anormatywne. Bo tak. 

Prawa ręka — wsparta o grubą drewnianą belkę— łapała kurz. Palce lewej trzymały ściśle szyjkę butelki, wznosząc ją cyklicznie. Parę takich konsekwentnie przeprowadzonych rundek wystarczyło, by zdeprecjonować wartość wiary.

— Jamie, ataku…! — przerwany krzyk ostrzegawczy rozmył ciszę. Oto świst pocisku rozerwał myśli w pół. Mur posypał się niepostrzeżenie szybko, przygniatając mnie do ziemi. Serce analogicznie do prędkości napadu, zabiło mocniej. Strach pojawił się w chwilę później.

Nie widziałem. Choć siła detonacji rozprężyła zmysły, wzbity w powietrze pył, gęsty od czerniejącego dymu po wybuchu, podrażniał oczy nim zdołałem skupić się na jednym punkcie. Nie słyszałem. Siła detonacji z dziecinną łatwością ogłuszyłaby wszystkich ludzi w zasięgu kilku metrów. Nie ruszyłem się, nawet o milimetr. Dolne kończyny sparaliżowała rodząca opory świadomość odniesionych ran. Krew lała się strumieniem od obciążonej przez zawalisko nogi. Kilka pojedynczych kropel spadło ze zranionej gruzem ręki. Czas stanął w miejscu. Ten jeden raz właśnie dla mnie. Moment przesunięcia dłoni z chłodnego podłoża na nogawkę spodni wydawał się wiecznością.

— Dlatego właśnie ich nie znoszę — PIEKIELNYCH ZEGARÓW. Z tarczą na przywodzicielu, mogłem to powiedzieć głośno. Nie jestem pewien. To ból i osłabienie grały pierwsze skrzypce. Emocje sięgnęły wysoko. Wyżej niż uparta, męska jaźń.

Omdlenie wpakowało się bez zaproszenia.

Nie mniej brutalne niż wrogi granat w ścianę chwilę wcześniej.

— Od wypadku w Iraku został zwolniony honorowo ze służby wojskowej i odesłany do domu. Nie mogąc pogodzić się z utratą częściowej władzy w nodze, przeprowadził się do Sapphire Creek, gdzie znajomy fizjoterapeuta zajmuje się jego rehabilitacją. Nikomu nie zaufałby bardziej w kwestiach zdrowotnych od niego.

— Nie lubi mówić o doświadczeniach z wojska. Czasem nie sypia po nocach, wspominając ludzi, których stracił, ale nie sądzi, by miał PTSD. Żałoba to naturalny proces radzenia sobie z emocjami.

— Nie jest skłonny do stałego związku, choć angażując się w relacje z kobietami, jest im wierny. Nie sądzi jednak, by rola przyszłego męża i ojca szła w parze z jego charakterem i ambicjami.

— Nie potrafi mówić o uczuciach, zazwyczaj je przemilcza lub stosuje wprawne rozproszenie od zadawanych mu pytań.

— Pomimo niedyspozycji pod względem ruchomości nogi, kondycja fizyczna ma dla niego ogromne znaczenie, dlatego też chodzi na siłownię. Od czasu, gdy był w wojsku, sporo jednak schudł.